Instrumenty finansowe

instrumenty finansowe

Instrument finansowy – określenie

Instrument finansowy jest to kontrakt zawierany między dwiema stronami określający zależność finansową, w której obie strony pozostają. Rozróżnia się trzy podstawowe rodzaje instrumentów finansowych:

• instrumenty dłużne (wierzycielskie), w których jedna strona kontraktu pożycza kapitał drugiej stronie, zaś druga strona zobowiązuje się zwrócić dług i zapłacić odsetki; typowymi przykładami instrumentów dłużnych są depozyty bankowe, kredyty bankowe, obligacje;
• instrumenty udziałowe (własnościowe), w których jedna strona kontraktu sprzedaje drugiej stronie prawo własności przedsiębiorstwa; typowym przykładem instrumentu udziałowego jest akcja emitowana przez spółkę akcyjną;
• instrumenty pochodne (terminowe), w których dwie strony określają transakcję, do której może lub musi dojść w przyszłości między tymi stronami; instrumenty pochodne stanowią najmłodszą grupę instrumentów finansowych; instrumenty te oprócz celu inwestycyjnego spełniają również cel zarządzania ryzykiem inwestycyjnym; podstawowymi instrumentami pochodnymi są opcje i kontrakty terminowe.

Współcześnie coraz więcej instrumentów finansowych stanowią tzw. instrumenty hybrydowe, które łączą cechy dwóch wymienionych powyżej grup instrumentów finansowych. Na przykład instrument hybrydowy może być połączeniem instrumentu dłużnego i instrumentu pochodnego. Takimi instrumentami są na przykład obligacje z dołączonymi prawami lub tzw. strukturyzowane depozyty, które zostaną przedstawione w dalszej części.

Według polskiego prawa, instrumentami finansowymi są:

1) Papiery wartościowe.
2) Niebędące papierami wartościowymi:
a) tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania;
b) instrumenty rynku pieniężnego;
c) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procentową,
inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym
jest papier wartościowy, waluta, stopa procentowa, wskaźnik rentowności
lub inny instrument pochodny, indeks finansowy lub wskaźnik
finansowy, które są wykonywane przez dostawę lub rozliczenie

pieniężne;
d) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procentową
oraz inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest towar
i które są wykonywane przez rozliczenie pieniężne lub mogą być wykonane
przez rozliczenie pieniężne według jednej ze stron;
e) opcje, kontrakty terminowe, swapy oraz inne instrumenty pochodne, których
instrumentem bazowym jest towar i które są wykonywane przez dostawę,
pod warunkiem, że są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym
lub w alternatywnym systemie obrotu;
f) niedopuszczone do obrotu na rynku regulowanym ani w alternatywnym
systemie obrotu opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward oraz
inne instrumenty pochodne (...);
g) instrumenty pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego;
h) kontrakty na różnicę;
i) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward dotyczące stóp procentowych
oraz inne instrumenty pochodne odnoszące się do zmian klimatycznych,
stawek frachtowych, uprawnień do emisji oraz stawek inflacji lub

innych oficjalnych danych statystycznych (...).

Podstawowe instrumenty finansowe

Najważniejszymi instrumentami finansowymi, w które można inwestować środki pieniężne, są:

• depozyty bankowe w walucie krajowej i zagranicznej;
• bony skarbowe i inne instrumenty rynku pieniężnego;
• obligacje;
• akcje;
• jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych i certyfikaty inwestycyjne;
• produkty strukturyzowane i instrumenty pochodne.

Trzy pierwsze instrumenty są instrumentami dłużnymi, zaś akcja to instrument udziałowy. W pewnym uproszczeniu certyfikaty inwestycyjne i jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych można potraktować jako instrumenty udziałowe, chociaż nie są to prawa własności przedsiębiorstwa. Produkty strukturyzowane mają charakter hybrydowy i zawierają zazwyczaj instrument pochodny.

Ze względu na kryterium możliwości obrotu wyróżniamy:

• zbywalne instrumenty finansowe, czyli takie, dla których istnieje zorganizowany system obrotu – przykładem są akcje;
• niezbywalne instrumenty finansowe, czyli takie, które są kontraktami dwustronnymi niepodlegającymi zorganizowanemu obrotowi – przykładem są depozyty bankowe.